|
Atatürk Heykeli, Samsun
Atatürk Heykeli, Samsun
YERİ: Samsun Belediye Parkı
TARİHİ:15 Ocak 1932 (Anonim 1932 n:1)
SANATÇISI: Heinrich Krippel
YAPTIRAN: Samsun halkı (Anonim 1981:38; Zübeyiroğlu 1932 b:1)
PROJELENDİRİLME BİÇİMİ: Sipariş (Anonim 1981:38; Zübeyiroğlu 1932 b:1)
SEÇİÇi KURUL:-
MALİYETİ: 1928 yılı itibariyle 37.000 Amerikan Doları
Kaide 20.000 TL, heykel 80.000 TL
(Zübeyiroğlu 1932 b:2)
YAPIM YERİ: Avusturya / Viyana (Vereinigte Metallwerke) /Aslanapa 1993:46) Doç
Levalayın kumpanyası Heykeli Hamburg'dan Samsun'a kadar ücret almaksızın
taşımıştır.(Zübeyiroğlu 1932 b:2)
ANIT
Malzeme: Heykel;Bronz, Kaide ; Kesme taş kaplama
Boyutlar: Heykel; 4.75 m., Kaide: 8.74X 8.74m.
Yazıtlar:
Ön cephe: Bu Heykel/Samsun Vilayeti/Halkı Tarafından/29 Birinci
Teşrin/1931/Tarihinde Dikildi.
Arka cephede: Vatanda Milli Mücadaleye Başlamak İçin Gazi 19 Mayıs 335-1919
Tarihinde Samsun'a Çıktı.
TARİHÇE : Anıt, döneminde Gazi Parkı, bugün Belediye Parkı olarak anılan alanda
yeralmaktadır. Atatürk Kurtuluş Savaşını başlatmak üzere 19 Mayıs 1919 tarihinde
Samsun'a çıkmıştır. Samsun halkı, Atatürk'ü ve bu önemli olayı ölümsüzleştirmek
amacıyla Atatürk'ün Samsun'a çıktığı noktada bir anıt heykel yaptırmaya karar
vermiştir (Zübeyiroğlu 1932b: 1). Heykelin dikildiği alan o yıllarda iskelenin hemen
yanındaydı. Ancak aradan geçen zaman zarfında iskelenin doldurulması ile bugün daha
içeride kalmıştır.
1930'lu yılların gazetecilerinden İbrahim Alaeddin (1933:18) in gezi notlarında
heykelin sembolik anlamı ve bulunduğu mekana ilişkin şu yorumlara rastlıyoruz:
"Bizim için Karadenizde Samsun'un ehemmiyeti Akdenizdeki İzmirin değeri
derecesindedir denebilir. İstiklal tarihi Samsun da başladı, İzmirde tamam oldu.
Türk inkılabının güneşi olan o altın baş Samsunda Türkeline ve İzmir'de de cihana
doğdu. Samsun da çekilen kılıç kınına izmirde girmiştir....
Samsunda ilk görülecek en mühim eser Gazi'nin oraya ayak bastığı büyük günü
hatırlatan abidedir. Bu abide karadenizin en hırçın fırtınalarından ilham almış gibi
Gazi'nin Milli Mücadele başındaki kükreyişini başarıyla ifade eder. Onun içinde
bulunduğu park ta Avrupa şehirlerindeki umumi bahçelerden farksızdır."
Bu alanın önceki metruk manzarasını tasvir eden İbrahim Alaeddin, yazısında anıtın
bir de genel görünümüne yer vermiştir.
Heykel 1928 yılında Avusturya'lı sanatçı H.Krippel'e sipariş edilmiştir (Anonim
1981: 38). Ancak yapımı 1931 yılı sonlarına dek sürmüştür. Sanatçıyla 1928 yılında $
37.000'a anlaşılmıştır (Zübeyiroğlu 1932b:1). Sanatçının diğer çalışmalarında olduğu
gibi Samsun anıtı da Viyana'da tunca döküldükten sonra Samun'a getirilmiştir
(Aslanapa 1993: 46). Doç Levalayın kumpanyası Heykeli Hamburg'dan Samsun'a kadar
ücret almaksızın taşımıştır (Zübeyiroğlu 1932b: 2).
Anıtın açılış töreninin İnönü Zaferi'nin yıl dönümü olan 10 Ocak günü yapılması
düşünülmüş ancak bazı hazırlıkların yetişmemesi dolayısıyle 15 Ocak 1932 günü
yapılmıştır (Anonim 1932n:1). Tören saat 14.00 de Parti bandosunun İstiklal Marşını
çalmasıyla başlamıştır. Samsun Valisi Selim Bey yaptığı konuşmanın ardından heykele
sarılı olan bezi tutan kordelayı keserek heykelin açılışını yapmıştır. Valinin
konuşmasını diğer konuşmalar izlemiştir; Samsun gazetesi başyazarı Ethem Veysi Bey,
şehir adına Kefeli Muhittin, Milletvekili Zübeyroğlu Fuat Bey, Maarif Müdürü Cemal
Gültekin ve heykelci Krippel birer konuşma yapmışlardır. Törene şehirdeki bütün
yabancılar, konsoloslar, sınai ve mali müessesesi mensupları, askeri kıtaat,
jandarma, polis, Belediye Zabıtası, mektepler, esnaf cemiyetleri ile Samsun halkı ve
civar kasabalardan gelen halk katılmıştır. Konuşmaların ardından okullar ve askeri
birliklerin geçitleri ile süren Samsun, Atlı Atatürk Anıtı açılış töreni Vilayet
Meclis salonundaki kabul töreni ile son bulmuştur (Zübeyiroğlu 1932a:5; Zübeyiroğlu
1932b:2). Anıtın açılışı dolayısıyla Atatürk'e çok sayıda saygı, şükran ifade eden
telgraf çekilmiştir. Atatürk'ün cevabi telgrafı şöyledir:
"Muhterem Samsun halkının şahsıma karşı besledikleri asil duygulann kıymetli bir
tezahürünil bildiren telgrafınızdan pek mütehassis oldum. Teşekkür, muhabbet ve
selamlanmm muhterem halka arzını rica ederim" (Anonim 1932i:6).
Akşam saat dokuz buçukta Krippel ve Krippel'e çevirmenlik yapan kişi Ekrem Rüştü Bey
şerefine bir ziyafet verilmiştir. Krippel burada bir konuşma yapmıştır (Anonim 1932
i:6).
TANIM: Anıt, dikdörtgen prizma şeklinde kaidenin taşıdığı atlı Atatürk figüründen
oluşmaktadır. Atatürk, mareşal üniforması ile şahlanmış bir at üzerinde
betimlenmiştir. Sol eliyle atın dizginlerini tutmaktadır. Sağ eliyle manevra
kemerinin ucunda asılı olan kılıcının kabzasını kavramış çekmek üzeredir. Kılıcın
boyu çok uzundur. Dönemin Türk subayının kullandığı kılıç değildir. Şahlanmış bir at
üzerinde hamle yapmaya hazır pozisyonu ile Atatürk, Samsun Anıtı'nda, savaş yöneten
kumandan olarak betimlenmiştir.
Kaidenin iki yan yüzünde, sivri kemerli nişler içerisinde bronz, kabartmalar
bulunmaktadır. Sağ taraftaki kabartmada, ortada Atatürk, mareşal üniformalı, vücudu
cepheden, başı profilden, kol ve bacakları iki yana açık olarak gösterilmiştir.
Atatürk'ün iki yanında yer alan, ellerine kollarına sarılmış, diz çökmüş figürler
Türk halkını simgelemektedir.
Sol taraftaki kabartmada ise ön düzlemde karaya yanaşmış bir kayık ve bu kayıktan
sahile cephane taşıyan halk betimlenmiştir.
Kaynak: A A M Cumhuriyet Dönemi Anıt
Heykelleri,
Yrd. Doç. Dr.
Kıvanç Osma, Ankara 2003. ISBN: 975-16-1678-6. Sayfa: 70-74
Samsun Atatürk Heykeli Sanal Gezinti →
http://www.samsunpost.com/ataturk_heykeli.asp
|
