Derleyen: Dr. Şemsettin Ulusal  

• KELİME/DEYİM • ANLAMI 

• ABRUL AYI • NİSAN

• ABU • ABLA, YENGE

• ACUK • DAĞ ELMASI

• AĞARTU • AYRAN

• AĞNANMAK • EŞEK VE AT GİBİ HAYVANLARIN TOZLU TOPRAĞA YATIP SIRT ÜSTÜ SAĞA SOLA DÖNMESİ

• AK • BEYAZ

• AK KELEM • BEYAZ LAHANA

• AK PAKLA • FASÜLYE

• AL RENK • KIRMIZI

• ALAF • ALEV

• ALATİRİK • EL FENERİ, ELEKTRİK

• ANALIK • KAYINVALİDE, ÜVEY ANNE

• ARİİ(M) • HAYRET VE ŞAŞKINLIK İFADESİ

• AŞANEVİ • MUTFAK

• AVARA • BİR İŞLE MEŞGUL OLMAYAN

• AVURT • YANAĞIN ŞİŞEN KISMI

• AYAĞIM ATEŞ • BİR TÜR KOVALAMACA OYUNU

• AYGÜL • AY ÇEKİRDEĞİ

• AYMAK • FARKINA VARMAK, ANLAMAK

• BABALIK • KAYINPEDER

• BACA BAŞI • ŞÖMİNE RAFI

• BACALIK • ŞÖMİNE

• BADAL • MERDİVEN BASAMAĞI

• BADİK • KAZ YAVRUSU

• BAKIR • BAKRAC

• BALAK • MANDA YAVRUSU

• BANNAK/ BARNAK • PARMAK

• BAŞINDAN KALMAK (BEDDUA) • BİR İŞE YARAMAMAK

• BAYAHDAN • AZ ÖNCE

• BEZEK • PİJAMA VE DON GİBİ GİYSİLERİN BEL LASTİĞİ GEÇİRİLEN YERİ

• BIKIN • BÖBREK BÖLGESİ, OMURGA, BEL. "BELİM, BIKINIM AĞRIYOR.”

•

• BÜSÜRGEÇ • SACIN ÜZERİNDEKİ YUFKAYI ÇEVİRMEK İÇİN KULLANILAN TAHTA MALZEME

•

• HÖLLÜK (ÖLLUK) • BEBEKLERİN BELENDİĞİ ELENMİŞ VE ISITILMIŞ TOPRAK

• BILDIR • GEÇEN SENE

• BOCUT • ÇAM AĞACINDAN SU KABI

• BOSTAN • BAHÇE, YEŞİL SEBZE(ÖZELLİKLE HIYAR)

• BÖĞÜR • GÖVDENİN KALÇA KEMİĞİ İLE KABURGA BAŞLANGIÇ KEMİĞİ ARASI. BÖBREK BÖLGESİ.

• BUYMAK • ÜŞÜMEK

• BÜRÜK • TEPEDEN AYAĞA KADAR SİYAH KADIN GİYSİSİ, KARA ÇARŞAF

• CARTIL OLMAK • HAMLAMAK, VUCUT TUTULMAK

• CEMBER • BEYAZ BAŞÖRTÜ

• CEMEK • ÇİFT SÜRERKEN ÇİFT DEMİRİNİ TEMİZLEMEK VE KİMİ OTLARI KESMEK İÇİN ÖVENDERENİN ARKA KISMINA TAKILAN KESİCİ ALET. KAZMANIN KÜÇÜĞÜ. YERDEKİ ÇAMURU KAZIMAK İÇİN BİR DEĞNEĞİN UCUNA GEÇİRİLEN YASSI DEMİR.

• CEMKİRMEK • SAYGISIZCA CEVAP VERMEK

• CIK • HAYIR

• CILBAN • BEZELYE

• CILGA • PATİKA

• CIRCIR • FERMUAR

• CİCİK • MEME

• CİMCİK • ÇİMDİK

• CİN BAKIR • KÜÇÜK BAKRAÇ

• COMBA • ERKEK MANDA

• COR •

• FITIK, “SENİ COR EDERİM.”

• CÖĞÜZ • CEVİZ

• CÜCÜK • CİVCİV

• ÇAĞLIK • ODANIN KÖŞESİNDEKİ BANYOLUK.

• ÇALKAMA • AYRAN

• ÇENTELE • ÜÇGEN AĞAÇLA OYNANAN BİR TÜR OYUN

• ÇEPİŞ • KEÇİ YAVRUSU, OĞLAKLA KEÇİ ARASI

• ÇETEN • AT ARABASINDA SAMAN TAŞIMA DÜZENEĞİ

• ÇIFIT • HİLEBAZ, DÜZENBAZ, HER AN BELA ÇIKARACAK KİŞİ

• ÇIKI • BOHÇA

• ÇIKIM • ÇAPA TARLASINDA BİR KİŞİNİN BİR UÇTAN DİĞER UCA ÇAPALAYACAĞI TARLA PARÇASI

• ÇIKIŞTIRMAK • YETİŞTİRMEK

• ÇIMKI • ATEŞTEN SIÇRAYAN KIVILCIM

• ÇITLAK • ÇIMKI

• ÇİMMEK • YIKANMAK

• ÇOR • TUZLU, “YEMEK TUZ ÇORU OLMUŞ.”

• ÇOTUK • TOPRAĞIN ÜSTÜNDE KALMIŞ AĞAÇ KÖKÜ. KESİLEN BİR AĞACIN TOPRAK DIŞINDA KALAN KISMI. ASMA KÜTÜĞÜ.

• ÇÖĞDÜRMEK • ABDEST BOZMAK, KÜÇÜK ÇİŞİNİ YAPMAK

• ÇÖRTLE • KÖY PINARI MUSLUĞU

• DALLAMBA • UZUN DEĞNEK

• DAM • AHIR

• DASTAR • SAKLAMAK İÇİN İÇİNE EKMEK KONULAN YÜN VEYA PAMUKTAN YAPILMA KALIN BEZ, EKMEK BOHÇASI

• DAVAR • KÜÇÜKBAŞ HAYVAN

• DELME • BİR TÜR KOLLU YELEK (KADIN GİYSİSİ)

• DENE • TANE (BUĞDAY DENESİ)

• DİŞEMEK • DEĞİRMEN TAŞINI VE TIRPANI KESKİNLEŞTİRMEK İÇİN ÇEKİŞLE DÖVMEK

• DOBAK • KISA KÜTÜK

• DOLDUMA • LİMELİ EVLERDE TUĞLA ARALARINDAKİ YATAY, DİKEY AHŞAPLAR

• DON • ALT İÇ GİYSİ

• DÖLÜ • DELİ

• DÖNDERME • SAÇ ÜZERİNDE YAPILMA YAĞLI/YAĞSIZ LAVAŞ

• DÖŞ • VÜCUDUN GÖĞÜS KISMI

• DÜMENİTLİ • KARIŞIK, YARMALIK BAĞDAY

• DÜRMEK • KATLAMAK

• DÜVE/DÜĞE • DİŞİ İNEK

• EBE • BABAANNE, ANNAANE

• EKDİ OĞLAK • YETİM OĞLAK

• ELLAM • HERHALDE, SANIRIM Kİ

• ELLİK • ORKÇILARIN ORAK BİÇERKEN BİR KEREDE DAHA FAZLA EKİN SAPI TOPLAYABİLMEK İÇİN PARMAKLARINA GEÇİRDİKLERİ TAHTADAN YAPILMIŞ AHŞAP ELDİVEN

• EME • HALA

• EMMİ • AMCA

• ENEMEK • ERKEK HAYVANI İĞDİŞ ETMEK, BURMAK

• ENÜK • KÖPEK

• ER • ERKEN

• ERÜK • ERİK

• ESBAB/ESVAP • ÇAMAŞIR

• FERFENE • ORTAKLAŞA, BERABERCE

• FIŞKI • TAZE ATGİLLER PİSLİĞİ

• FRAGTİ • ÇEPEÇEVRE

• GACEMER • İŞGÜZAR

• GAGA • ABİ

• GALİSOR • RÖMORK

• GARA • SİYAH

• GARİPSEMEK • ÖZLEMEK

• GASAVET • GAM, KEDER

• GERZE • GEVEZENİN BÜYÜĞÜ

• GEVEZE • KEÇİYE TAKILAN BİR TÜR ÇAN

• GEVME • AĞIZDA ÇİĞNENMİŞ VE HENÜZ YUTULMAMIŞ LOKMA

• GILDIR • YEŞİL DOMATES

• GİDİŞMEK • KAŞINMAK

• GİDÜLLÜ • GİDİRLİ

• GOCUK • KABAN

• GÖCEK • SEMERE İP BAĞLADIKLARI ÇATAL, SEMERİN ÜST ARKA KISMINDA OLUR

• GÖĞERMEK • MORARMAK

• GÖĞNÜ DÖNMEK • MİDESİ BULANMAK

• GÖK GÖZLÜ OLMAK • YEŞİL, MAVİ GÖZLÜ OLMAK

• GÖK RENGİ • MAVİ

• GÖLBEZ • YAVRU KÖPEK

• GÖVELEK TUTMAK • GENELDE BÜYÜKBAŞ HAYVANLARIN KONTROLSÜZ OLARAK DELİCE SAĞA SOLA KOŞMASI

• GÖYNEK • GÖMLEK

• GÖZ DEĞMEK • NAZAR DEĞMEK

• GÖZER • EN BÜYÜK GÖZENEKLİ TAHIL ELEĞİ

• GÖZLERİ PERTLEK (PÖRTLEMEK) • GÖZÜ FAZLA DIŞARI ÇIKIK

• GUGUK KUŞU • BAYKUŞ

• GURULUK • SOFA, HOL, KORİDOR

• GÜCÜK AYI • ŞUBAT

• GÜL PAKLA • BARBUNYA

• GÜLLEP • BİR TÜR MENTEŞE

• GÜNÜLEMEK • KISKANMAK

• GÜVENDÜK • KÜÇÜK ARMUT

• GÜYO • DAMAT

• HALA • TEYZE

• HALBUR/KALBUR • BÜYÜK GÖZENEKLİ TAHIL ELEĞİ

• HAPAZLAMAK • AVUÇ İÇİ AŞAĞI GELECEK ŞEKİLDE AVUÇLAMAK

• HARÜS KÜRÜS • KARAMBOLDEN

• HELKE • KÜÇÜK BAKRAÇ

• HERK • TARLAYI SÜREREK DİNLENMEYE BIRAKMAK

• HOSTİK • BİR TÜR TAŞ OYUNU

• HÖPLEMEK • ZIPLAMAK, ATLAMAK

• HÜNÜK • ÖLÜMSÜZLÜK OTU,

• IRAK • UZAK

• IRBIK/IBRIK • KÜÇÜK GÜĞÜM

• İLAAN • LEĞEN

• İLERÜĞÜN (İLERİ GÜN) • EVVELKİ GÜN

• İLİSTİR • METALDEN BÜYÜK GÖZENEKLİ ELEK

• İLKGÜZ AYI • EYLÜL

• İSKARPİN • DERİ AYAKKABI

• İT ÜZÜMÜ • BÖĞÜRTLEN

• İZALAMAK • HIRPALAMAK, ACI ÇEKTİRMEK

• KAÇILMAK • ÇEKİLMEK

• KADUN • SÜT HALA, SÜT TEYZE

• KALEYCÜK • AMBAR BÖLMESİ

• KAPÇUK • CEVİZ, BADEM VE FINDIĞIN İÇ KABUĞU. SÜNNETTE ERKEKLİK ORGANINDAN KESİLEN PARÇA. TAHIL TANELERİNİN KABUĞU

• KARA KELEM • KIRMIZI LAHANA

• KARA LASTİK • LASTİK AYAKKABI

• KARAKIŞ AYI • ARALIK

• KATIK • SÜZÜLMÜŞ EKŞİ YOĞURT

• KAYNANA • KAYINVALİDE

• KAYNATA • KAYINPEDER

• KAZAN • YEMEK TENCERESİ

• KEH • KENAR, KIYI

• KELEM • LAHANA

• KELİK • ÇALI ÇIRPIDAN YAPILMIŞ TARLA GÖLGELİĞİ

• KEMÇÜK • ALT ÇENESİ ÇIKIK, ÜST ÇENESİ İÇERİYE ÇÖKMÜŞ GİBİ DURAN, DİŞLERİ ÜST ÜSTE GELMEYEN (KİMSE)

• KEMRE • BÜYÜK BAŞ HAYVAN DIŞKISI

• KEPİÇ • ARGODA KADINLARDA CİNSİYET ORGANI; “KEPİÇ AĞIZ”

• KERME • HAYVAN GÜBRESİ

• KERTÜK • SERT BİR CİSMİN KENARINDA AÇILAN ÇENTİK, ISIRILARAK YENEN ELMA ARMUT ARTIĞI, KERTMEK

• KES • PATOZ YA DA HARMANDA DÖVÜLMEDEN BÜTÜN KALAN EKİN BAŞAĞI

• KESMÜK • SÖNMEMİŞ SİGARA İZMARİTİ, ELMANIN YENMEYEN KISMINA DİĞER BİR DEYİŞLE ÇÖPÜ

• KEŞİK • SIRA, NÖBET

• KEŞLİ (KEŞLÜ) • AĞIZ KENARLARI KİRLİ KİŞİ (KEŞLÜ AĞIZ)

• KIÇ • BACAK

• KIRF • TARLAYA DÖKÜLEN BUĞDA/ARPA BAŞAĞI

• KIRMUZU • DOMATES

• KIRNAP • İKİ, ÜÇ KAT BÜKÜLMÜŞ İP

• KISKAÇ • MANDAL

• KIT • EKSİK

• KİRAZ AYI • HAZİRAN

• KİREN • KIZILCIK

• KİRT • GEVREK, ÇABUK KIRILAN, AZ SERT

• KİRTÜK • SABUN ARTIĞI

• KOĞULAMAK • LAF GÖTÜRMEK

• KOĞU YAPMAK • DEDİKODU YAPMAK

• KOLARMAK • ELDEKİ BİR ŞEYİ ATACAK VEYA YUMRUĞU VURACAKMIŞ GİBİ KALDİRMAK

• KÖMÜŞ • DİŞİ MANDA

• KÖRSÜ • KÖSTEBEK

• KÖSÜRE • YUVARLAK BİLEME TAŞI

• KÜLÜĞAŞGAŞ OLMAK • DARMADAĞIN, PARAMPARÇA OLMAK

• KÜRTÜK • RÜZGARIN KUYTU YERLERE, DUVAR DİPLERİNE VE ENGEBELERE BİRİKTİRDİĞİ KAR. "RÜZGAR KÜRTÜK ARTMIŞ

• KÜSKÜ • BALYOZ

• KÜT • KÖTÜRÜM

• LİME • TUĞLA

• LÖK LÖK GİTMEK • ATIN, EŞEĞİN TIRISTAN BİRAZ DAHA HIZLI DÖRTNALADAN YAVAŞ GİTMESİ

• MAAL • KAZMA

• MACİSKÜL • EL YAZISI

• MADIRGA • ÇEKİÇ

• MAL • BÜYÜKBAŞ HAYVAN

• MALA GİTMEK • BÜYÜKBAŞ HAYVAN GÜTMEK

• MEYMENETSÜZ • UĞURSUZ, BEREKETSİZ, İŞE YARAMAZ

• MIH • ÇİVİ

• MISMIL • ETİ HELAL OLAN

• MİTİL • YATAK, YORGAN

• MOTUR • TRAKTÖR

• MURÇ • ÜZERİNDE METAL DE DÜVÜLEBİLEN, DAHA ÇOK DELME AMAÇLI KULLANILAN KALIN UZUN ÇİVİ

• MUZUR • ŞIMARIK, YARAMAZ

• MÜGGEM • SAĞLAM

• NAAL/NE ŞAAL • NE BİÇİM, NASIL

• NERDAK • KUŞBURNU MARMELATI

• NODUL • ÖVENDERE (ÖĞENDERE)NİN SİVRİ METAL UCU

• OKLAĞAÇ • OKLOVA

• OKUNTU • DAVETİYE

• ORAK AYI • TEMMUZ

• ORTAGÜZ AYI • EKİM

• ÖLEK GELMEK • KANATLI EVCİL HAYVANLARIN TOPLU ÖLÜMÜ

• ÖRSÜN • HAMUR KESMEYE YARAYAN SAPLI ÜÇGEN METAL KESKİ

• ÖTAĞÇE/ÖTEGEÇE • KARŞI YAMAÇ

• ÖVENDERE • KOŞULU ÖKÜZLERİ HAREKETLENDİRMEK İÇİN KULLANILAN UZUN DEĞNEK

• PAKLA • FASULYE

• PALDIM/PALTIM • EYER VE SEMERİN KAYMAMASI İÇİN KUYRUK ALTI KAYIŞI

• PEŞKİR/PEŞKÜR • HAVLU

• PIRTI • GİYSİ, ELBİSE

• PITIL • BAZLAMA

• PİN • KÜMES

• POSTAL • AYAKKABI

• POTUK • KEDİ YAVRUSU

• PÖHREK (PÖHRENK) • YER ALTI SU YOLU. KİLDEN YAPILMIŞ SU BÜZÜ

• PUNAR • ÇEŞME

• SAKU • ÇEKET

• SANDUKOTU • SARI KANTARON

• SEĞİRTMEK • KOŞMAK

• SEME • SERSEM, APTAL, (UYKU SEMESİ), "BİRİSİNİ SEMELEMEK"

• SERGEN • ÇİTTEN MISIR ANBARI, MISIR SERGENLERİ AĞAÇ DALLARINDAN YAPILAN DAİRESEL YAPILARDI. TABANI BİR BUÇUK İKİ METRE ÇAPINDA OLURDU. BİR DAİRE MEYDANA GETİRECEK ŞEKİLDE OTUZ SANTİM ARAYLA YERE ÇAKILAN ÜÇ-DÖRT METRE UZUNLUĞUNDAKİ SÖVELERİN AĞAÇ DALLARININ İÇLİ-DIŞLI ÖRÜLMESİYLE YAPILIRDI. İÇİNDE HASAT EDİLEN VE HENÜZ SOMAĞINDAN ALINMAMIŞ KURU MISIRLAR ASKILARA ASILARAK SAKLANIRDI.

• SETEN • TAHILIN KABUĞUNU (KEPEĞİNİ) AYIRMADA KULLANILAN TAŞTAN (NADİREN BETONDAN) YAPILMA ESKİ BİR ARAÇ TÜRÜ

• SIÇAN • FARE

• SIGIR • BÜYÜKBAŞ HAYVAN

• SIĞIRTMAÇ • BÜYÜKBAŞ HAYVAN ÇOBANI

• SOKU TAŞI • BUĞDAYIN İKİ AĞIR TAŞ ARASINDA EZİLEREK KIRILMASI VE BULGURA DÖNÜŞTÜRÜLMESİ İÇİN KULLANILAN BİR ÜRETİM ARACIDIR.

• SOKUM • LOKMA, BİR SEFERDE AĞIZA ATILAN EKMEK PARÇASI

• SOM SAVURMAK • HARMANDA İKİNDİDEN SONRA EKİNİ SAMANDAN AYIRMA İŞİ

• SOMAK • TANELERİ ALINMIŞ MISIR SAPI

• SONGÜZ AYI • KASIM

• SÖĞE • ÇİT KAZIĞI

• SÖĞÜRTMEK • KOŞMAK

• SÖNGÜT • ÇAYDANLIĞIN İÇİNDE BİRİKEN KİREÇ KALINTISI

• SÜĞLÜM • NARİN, İNCE, UZUN

• SÜLÜK • SALYANGOZ

• SÜRGÜ • İNŞAAT MERDİVENİ

• ŞERGADA • YARAMAZ

• ŞİBİK • ÖRDEK

• ŞİNNEMEK • ŞIMARMAK

• TABAĞI ÇIKARMAK • YEMEĞİNİ BİTİRMEK

• TAM • AHIR

• TAS • KÜÇÜK SU KABI

• TAY GELDİ • TEKRAR EVLENEN DUL BİR HANIMIN BERABERİNDE GETİRDİĞİ ÖNCEKİ KOCASINDAN OLMA KÜÇÜK ÇOCUĞU

• TELEK • KAZ VEYA ÖRDEĞİN KANAT VEYA KUYRUĞUNDAKİ KALIN EKSENLİ TÜY

• TEMŞİT • SAHUR VAKTİ

• TEPMEK • AYAĞIN UCU İLE SERTÇE VURMAK

• TEREK • RAF

• TERKÜLLÜ • NİŞANLI, SEVGİLİ

• TIRIS GİTMEK • ATIN KISA ADIMLARLA HIZLI YÜRÜMESİ

• TIRIŞ • ACUK PEKMEZİ

• TOSBAĞA • KAPLUMBAĞA

• TÖK • HİNDİ

• TÖMAK/TÖMEK • DIŞARI KEMRE ATILAN AHIR PENCERESİ

• TÖNGÜLMEK • OLDUĞU YERE YAN ÜSTÜ YATIVERMEK

• TUMMAN • PİJAMA, ALT DIŞ GİYSİ

• UĞUNMAK • AĞLAYAN BEBEKLERİN NEFESSİZ KALMASI

• ÜÇGÜYO/İÇGÜYO • İÇ GÜVEYİSİ

• ÜTMEK • KUMARDA KAZANMAK

• VAREZE • TÜM VÜCUT (VAREZEM AĞRIYA..)

• VARIVE(R) • DEVAM ET

• YAA • EVET

• YAĞIRTLAK • BEBEKLERİN ÇENE ALTI ÖNLÜĞÜ

• YALAK • AĞAÇTAN OYULMUŞ, KÜÇÜK HAYVANLARI SULAMA/YEMLEME KABI

• YANIK/YANUK • AŞIK OLMUŞ

• YANMAK • AŞIK OLMAK

• YANUĞARA ÇIKMAK (BEDDUA) • YARA-BERE OLMAK

• YAPAĞI • KIRKILMIŞ, HENÜZ ATILIP TEMİZLENMEMİŞ KOYUN YÜNÜ

• YEĞİN • İYİ, HOŞ

• YEĞNİ • HAFİF

• YIL • SENE

• YİTİ • KOYU, SERT

• YOKA / YUKA • İNCE, YUFKA EKMEK

• YOZ • YABANÎ

• YÖRE • DEĞİRMEN TAŞI DİŞENDİKTEN SONRAKİ İLK ÖĞÜNTÜ

• YUNNAK • KÖY HAMAMI, KÖY ÇAMAŞIRHANESİ

• YÜKLÜK • SEDİR, YATAK YIĞINI

• ZABUN • GÜÇTEN DÜŞMÜŞ

• ZAHAN • YEMEK TABAĞI

• ZAVRAK • SALATALIK

• ZEMHERİ AYI • OCAK

• ZERZE • KİLİT OLARAK KULLANILAN METAL KAPI ASKISI

• ZEVLE • BOYUNDURUĞA TAKILAN DİKEY ÇUBUKLAR

• ZIMZIK • YUMRUK

• ZIVALA • HAMUR YUVARLAĞI

• ZIVALA • HAMUR BEZESİ

• NOT: Bu bir derleme çalışmasıdır. Facebook üzerinden köylülerimizin önerdiği kelimelerden oluşturulmuş bir listedir. Geliştirilip, bilimsel çalışma konusu yapılabilir. Fikir veren bütün köylülerimize teşekkür ediyorum. Dr. Şemsettin Ulusal